In 1911, toen de toch al conservatieve vaderlandse zedenwetgeving werd verscherpt, liet de in Zaandam getogen auteur Jacob Israël de Haan weten nooit meer proza te zullen schrijven. Hij was te gehecht aan zijn (literaire) vrijheid en te zeer getroffen door alle pogingen om hem aan banden te leggen. De regering voerde dat jaar wetsartikel 248bis in: op homoseksuele contacten van een volwassen man of vrouw met minderjarigen van 16-21 jaar kwam een maximumstraf van vier jaar cel te staan. Heteroseksuele contacten met deze leeftijdsgroep bleven toegestaan. Tussen 1911 en 1971 – het afschaffingsjaar – werden vierduizend personen (bijna alleen mannen) op grond van artikel 248bis voor de rechter gebracht. Niet uit te sluiten valt dat in de loop der eeuwen ook in het Westzaanse Regthuys mensen werden veroordeeld wegens ‘sodomie’.

In 1938 werd ook nog eens een begin gemaakt met het castreren van homoseksuele mannen die veroordeeld waren tot TBR (Ter Beschikkingstelling Regering). Tot aan de jaren zestig zijn zo tientallen van hen mishandeld. Minstens tachtig mannen kregen op basis van artikel 248bis TBR en verdwenen jarenlang in ‘psychopatenasiels’.

In juni 1940, na de bezetting van Nederland, voerden de nazistische machthebbers een verordening in die seksuele relaties tussen mannen (maar niet tussen vrouwen) strafbaar stelde. Vele honderden mannen zijn tussen 1940 en 1945 veroordeeld tot gevangenisstraffen (variërend van één tot twaalf maanden) of werden naar werkkampen gestuurd. Na de Tweede Wereldoorlog, en zeker in de jaren vijftig, ging de strafrechtelijke vervolging van homoseksuele mannen onverminderd en zelfs fanatieker dan voorheen door.

Er is in de loop der jaren veel ten goede veranderd. De Nederlandse wetgeving biedt tegenwoordig op bijna alle vlakken gelijke rechten en plichten. Geaardheid speelt daarbij alleen nog bij uitzondering een rol. De bescherming van LHBTIQ+-’ers is vele malen beter geregeld dan in de tijd van Jacob Israël de Haan, toen zo ongeveer iedereen die zich niet als heteroseksueel presenteerde als ziek of zielig werd beschouwd. De emancipatie lijkt bijna voltooid.

Bijna.

Helaas gebeurt het ook in het Nederland van nu nog altijd dat mensen worden bedreigd, uitgescholden of mishandeld omdat ze ‘anders’ zijn. In veel landen beschouwt de overheid LHBT’ers als tweederangs burgers. Uitstoting en werkloosheid dreigen zodra iemands gerichtheid bekend wordt. Wereldwijd zijn huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht eerder uitzondering dan regel. Sommige autoriteiten zijn zelfs zo gehecht aan de heteronorm dat er gevangenis- of doodstraf dreigt voor hen die daarvan afwijken. Er valt dus nog een wereld te winnen, alle vooruitgang in de afgelopen eeuw ten spijt.